ژن MDR1 در سگ‌ها
🧬 ژن MDR1 در سگ‌ها: لیست داروها و نژادهای پرخطر
ژن MDR1 در سگ‌ها یک جهش ژنتیکی خطرناک است که بیش از ۱۰ نژاد سگ را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این جهش باعث می‌شود داروهایی که برای سایر سگ‌ها بی‌خطر هستند، برای این نژادها کاملاً سمی و حتی کشنده باشند. اگر سگ شما از نژاد کالی، شپرد آلمانی، شیلتی یا شپرد استرالیایی است، حتماً این مطلب را تا انتها بخوانید.
در این مقاله، به بررسی دقیق علت این حساسیت، نژادهای در معرض خطر، داروهای ممنوعه و نحوه آزمایش ژنتیک MDR1 می‌پردازیم. هدف ما این است که شما را از خطرات پنهان داروها آگاه کنیم و از اتفاقات ناگوار جلوگیری کنیم.
🔬 ژن MDR1 چیست و چگونه عمل می‌کند؟
ژن MDR1 (مخفف مقاومت چند دارویی ۱) مسئول تولید یک پروتئین مهم به نام P-glycoprotein است. این پروتئین نقش یک نگهبان قوی در برابر سموم و داروها را دارد. به طور خاص، از عبور داروها به مغز جلوگیری می‌کند و همچنین آن‌ها را از طریق کبد و کلیه از بدن دفع می‌کند.
اما در سگ‌هایی که جهش در ژن MDR1 دارند، این پروتئین به درستی کار نمی‌کند. در نتیجه، داروها می‌توانند آزادانه وارد مغز شوند و باعث عوارض عصبی شدید شوند. به همین دلیل، این سگ‌ها به داروها حساسیت بسیار بالایی نشان می‌دهند.
علاوه بر این، عدم عملکرد صحیح این پروتئین باعث کند شدن دفع داروها از بدن می‌شود. در نتیجه، داروها مدت بیشتری در بدن می‌مانند و خطر سمیت افزایش پیدا می‌کند. به همین علت، حتی دوزهای کوچکی از برخی داروها می‌توانند برای این سگ‌ها بسیار خطرناک باشند.
⚠️ عوارض جانبی سمیت دارویی
سگ‌های حامل ژن معیوب MDR1 پس از مصرف برخی داروها ممکن است دچار عوارض شدیدی شوند. این عوارض شامل موارد زیر می‌شوند:
- تشنج
- نابینایی موقت یا دائم
- لرزش بدن
- ناهماهنگی حرکتی (مثل افتادن هنگام راه رفتن)
- خواب‌آلودگی شدید
- تهوع و آبریزش بیش از حد
- در موارد شدید: کما یا مرگ
در مقابل، سگ‌هایی که این جهش را ندارند، همین داروها را بدون مشکل تحمل می‌کنند. بنابراین، تشخیص این ژن قبل از تجویز هر دارویی بسیار مهم است. به همین دلیل، دامپزشکان توصیه می‌کنند که برای نژادهای پرخطر، ابتدا آزمایش ژنتیک انجام شود.
🐶 نژادهای در معرض خطر
برخی نژادهای گله‌دار بیشترین احتمال را برای داشتن ژن MDR1 دارند. در ادامه، لیست این نژادها با نام‌های رایج در ایران آورده شده است:
- کالی یا کالی بلوا (تا ۷۰٪ حامل جهش)
- شپرد آلمانی (تا ۱۰٪)
- شیلتی یا شلتی (تا ۳۵٪)
- مینی اوزی و اوزی (تا ۵۰٪)
- بوردر کالی (تا ۱۰٪)
- بولداگ انگلیسی (تا ۳۰٪)
- هاگی (هاسکی) و مالاموت (کم، اما گزارش شده)
همان‌طور که مشاهده می‌کنید، بیشتر نژادهای حساس، نژادهای گله‌دار هستند. اگر سگ شما از این نژادهاست، بهتر است نسبت به مصرف داروهای خاص احتیاط کنید.
💊 داروهای بسیار خطرناک برای سگ‌های MDR1
برخی داروها برای سگ‌های حامل ژن MDR1 کاملاً ممنوع هستند. استفاده از آن‌ها حتی در دوزهای پایین می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری داشته باشد.
ایورمکتین (Ivermectin)
این دارو در دوزهای پایین برای پیشگیری از کرم قلبی استفاده می‌شود و برای بسیاری از سگ‌ها بی‌خطر است. اما در دوزهای بالا (مثلاً برای درمان جرب دمودکس) برای سگ‌های MDR1 بسیار خطرناک است. به همین دلیل، صاحبان کالی و شیلتی باید از این دارو خودداری کنند.
لوموتیل (لُپرامید – Loperamide)
این داروی ضد اسهال که به راحتی در داروخانه‌ها در دسترس است، برای سگ‌های حامل ژن MDR1 کاملاً سمی است. حتی یک قرص کوچک می‌تواند باعث عوارض عصبی شود. بنابراین، هرگز بدون مشورت دامپزشک به سگ خود ندهید.
🧪 داروهای نیازمند مراقبت ویژه
برخی داروها کاملاً ممنوع نیستند، اما باید با دقت و تحت نظر دامپزشک مصرف شوند.
آرام‌بخش‌ها (مثل آسپرومازین و بُتورفان)
این داروها برای آرام کردن سگ در شرایط استرس‌زا (مثل طوفان یا سفر) استفاده می‌شوند. اما در سگ‌های MDR1 ممکن است عوارض شدیدی داشته باشند. در این موارد، دامپزشک می‌تواند داروهای جایگزینی مثل ترازودون تجویز کند.
داروهای شیمی‌درمانی (مثل دوکسوروبیسین و وین‌کریستین)
این داروها توسط P-glycoprotein دفع می‌شوند. در سگ‌های MDR1، دفع آن‌ها کند است و خطر سمیت افزایش می‌یابد. بنابراین، در صورت نیاز به شیمی‌درمانی، دامپزشک باید دوز را دقیق تنظیم کند.
دیگوکسین (Digoxin)
این داروی قلبی در سگ‌های MDR1 ریسک بالاتری برای سمیت دارد. در نتیجه، نیاز به پایش دقیق دارد.
🧬 آزمایش ژنتیک MDR1 چگونه انجام می‌شود؟
آزمایش ژنتیک MDR1 ساده و غیرتهاجمی است. برای انجام آن کافی است:
- یک دامپزشک نمونه‌گیری از دهان سگ (گونه‌گیری با پنبه) یا خون انجام دهد.
- نمونه به آزمایشگاه تخصصی ارسال شود.
- نتیجه در ۱ تا ۲ هفته اعلام شود.
نتایج ممکن به سه صورت است:
- N/N: بدون جهش (عادی)
- N/M: حامل یک نسخه جهش‌یافته (نیمه‌حساس)
- M/M: دو نسخه جهش‌یافته (بسیار حساس)
در نهایت، پس از دریافت نتیجه، حتماً آن را به دامپزشک خود بدهید تا در پرونده پزشکی سگ ثبت شود. این کار می‌تواند در آینده جان سگ شما را نجات دهد.
✅ نکات نهایی و توصیه‌های عملی
هرگز بدون مشورت دامپزشک، داروی جدیدی به سگ خود ندهید. اگر سگ شما پس از مصرف دارو دچار عوارض عصبی شد، فوراً به دامپزشک مراجعه کنید.
همچنین، از داروهای جایگزین ایمن استفاده کنید و از داروهای ممنوعه دوری کنید. یادتان باشد: یک داروی معمولی می‌تواند برای سگ‌های حامل ژن MDR1 کشنده باشد.
در هر صورت، آگاهی اولین قدم برای نجات جان سگ شماست. با آزمایش ژنتیک MDR1، می‌توانید از خطرات پیش‌بینی‌نشده جلوگیری کنید.
